De twee gezichten van tijd

Chronos en Kairos. Vadertje Tijd en Moeder Aarde. De twee gezichten van tijd. Onze lineaïre tijd en onze innerlijke tijd. Wie volgen wij? Vraag een willekeurig iemand hoe het gaat en het antwoord is vaak: “Druk, druk, druk”. Ook wijzelf betrappen ons hierop. Welkom in de (westerse) maatschappij! Agenda’s zijn leidend, mailboxen bepalen op het werk onze dag en takenlijsten stromen vol. Een rond apparaat met een paar wijzers en wat cijfers bepalen onze dag. Chronos zou trots op ons zijn. De balans is zoek tussen deze twee.

Chronos en Kairos, Vadertje Tijd en Moeder Aarde

In de Griekse mythologie kennen wij twee gezichten van tijd. Chronos en Kairos. Chronos staat daarbij voor de lineaire, meetbare tijd. Met zijn zandloper staat hij aan de basis van onze kloktijd. De tijd zoals wij die herkennen in onze agenda’s: van afspraak naar afspraak. Altijd tijd tekort en gericht op resultaten. Kairos, de jongste zoon van Zeus, benaderd een andere kant van tijd. Onze innerlijke tijdsbeleving. De ware tijd die tot leven komt als de klokken zwijgen.

Vadertje Tijd en Moeder Aarde beschrijven ongeveer gelijke overeenkomsten met de Grieken. Met de vinger op de klok, of zoals de jaargetijden ons ritme bepalen.

Balans tussen lineair en innerlijk

Kairos is niet heiliger dan Chronos. Misschien letterlijk wél, zover wil ik niet gaan in dit blog. Maar figuurlijk is de ene tijdsbeleving niet beter dan de andere. Een gezonde balans is echter wel belangrijk tussen deze twee tijden. Alleen maar jagen van activiteit naar activiteit is niet fijn. Ongezond zelfs (gelet op alle burn-outs, overspannenheid en gejaagdheid van tegenwoordig). Alleen maar mediteren, bezinnen en de tijd verliezen zorg ook voor disfunctioneren. Wat wij moeten leren is balans te vinden tussen deze twee tijden. Neem eens een ‘lege tijd’ om te lezen in een boek, of geconcentreerd muziek te luisteren. Vul deze tijd eens met staren naar de zee, bestuderen van tortelende duiven of het voortrazen van auto’s op de snelweg. Betrap jezelf op het voortdurend vullen van deze tijd met je mobiel of het haasten naar je volgende afspraak.

Hoe doet Wanderdutch dit?

Makkelijker gezegd dan gedaan. Onze kinderen moeten om half negen op school zijn. De juffen staan op hun pols te tikken als je te laat komt. De eerste vergadering is al begonnen als je op het werk komt en de bus vertrekt toch echt exact drie over half elf. Iedere vakantie en sinds kort ook in vele weekenden ervaren wij als Wanderdutch steeds meer de onthaasting en rust als wij wakker zonder wekker (terwijl de kids al lekker op de bank hangen beneden). Als wij de lunch overslaan omdat we pas om 11 uur gingen ontbijten. Op de camping wordt het licht als het dag is. We leven buiten, voelen de regen en gaan dan schuilen. Voelen de zon en gaan naar het strand. We zien daar wel of het eb of vloed is. De kinderen spelen na het eten nog lekker buiten en gaan maar wat later naar bed. In theorie een perfect leven voor ons.

Autisme en ‘lege tijd’

Toen kwam het autisme in ons gezin om de hoek kijken. Leuk die sterke behoefte aan Kairos, aan de seizoenen en de bewust lege tijd. Maar als iets niet werkt in ons gezin dan is het wel ‘lege tijd’. In blokken van maximaal dertig minuten wensen meerdere gezinsleden dat de dag wordt gevormd en gevuld. De hele week moet al gepland zijn. Het gezin dat zich zo vreselijk af wil zetten tegen Chronos heeft zo vreselijk behoefte aan de klok. Wij autisten hebben weinig greep op de tijd: wij overzien niet wat er op een dag of moment gebeurt. Markering van begintijd en eindtijd is belangrijk, evenals het vermijden van termen als ‘even’, ‘straks’ of ‘zo’. De Time Timer wordt hier maximaal ingezet en er zou ook niet heel even afgeweken moeten worden van de afgesproken activiteiten. Wat het ook nog lastig maakt is dat de stoornis niet helpt bij het zelfstandig, intrinsiek, organiseren en plannen van taken. Altijd is er een zetje in de juiste richting nodig, of zoals dat in ons gezin nu regelmatig gebeurd: wij plannen een moment om te plannen. We zullen concreet opzoek moeten gaan naar een autismevriendelijke invulling van Kairos, in balans met Chronos.

Eerste ervaringen

De balans tussen de behoefte aan een strakke plannen en de behoefte aan onze innerlijke tijd vangen wij inmiddels al regelmatig op om activiteiten te plannen die ruimte geven voor bezinning, dromen, reflectie of de tijd verliezen. Hoe paradoxaal dat dan ook mag klinken: tijd maken om de tijd te verliezen.

Wij gaan regelmatig naar een museum, vaak met een specifiek doel. Wij willen dan niet alles gaan zien, maar net die ene helikopter, de verkeerstuin of de vlinders. Daarna wandelen wij lekker door het bos. Struinen, kastanjes rapen of vogels kijken. Ieder vindt er zijn eigen behoefte. Een uurtje tekenen aan de eettafel. Kletsend over de dag die geweest is, de dromen die iedereen heeft of gewoon even in stilte (hoewel M2 daar als vijfjarige niet echt aan meewerkt). Ook als ouders de tijd nemen om eens mee te gaan in het spel van de kinderen is een mooie combinatie tussen de beide behoeften.

Toch blijft het een zoektocht hoe wij als gezin balans gaan vinden tussen de twee gezichten van tijd en het autisme. Als jullie hier ideeën over hebben, of misschien zelfs al concrete ervaringen dan horen wij die graag!