Autisme, medicijngebruik en rijgeschiktheid

Stel dat je al jong je rijbewijs haalt. Voor je twintigste heb je je BE/CE; auto, vrachtauto en alle aanhangers. Je rijdt door heel Europa met grote vrachtwagens, rijdt (door je baan in Duitsland) duizenden kilometers met je auto. Later bij een andere werkgever haal je je motorrijbewijs (A) en krijg je de meest spannende rijopleidingen voor de auto en de motor. Vervolgens mag je voor je werk ook nog eens dag en nacht het uiterste gaan halen uit jezelf en je motorfiets (onder de lastigste omstandigheden). Daarnaast ook nog even privé bijna alle landen van Europa bezoeken met je gezin en met de auto. En dat al twintig jaar schadeloos. Maar op je veertigste loop je vast in je coping- en camouflagetechnieken en wordt er een autisme spectrum stoornis (ASS) gediagnosticeerd die je al je leven lang meedraagt maar nu pas aan het licht komt. Het CBR (en de wetgever) heeft dan ineens geen boodschap meer aan je rijopleidingen, -ervaringen, -vaardigheid en -geschiedenis. Je hebt een stoornis, dus mag je formeel niet meer rijden tot het CBR je geschikt acht om aan het verkeer deel te nemen. In dit artikel onze ervaringen, meningen en beknopte achtergrondinformatie over het autisme, medicijngebruik en de rijgeschiktheid. Een long-read.

Het ultieme rijvaardigheidsbewijs, Thijs op de motor (Lopik, Nederland)
Autisten kunnen niet rijden

Bovenstaande casus is in ons gezin dus overkomen. Plots blijk je (voordat het tegendeel is bewezen) niet meer geschikt te zijn om te kunnen rijden in een motorvoertuig. Dat dit in de praktijk betekent dat dit pas echt aan de orde komt bij een verlenging van het rijbewijs, doet niet af aan de juridische eisen. Je hebt kennis van een wijziging in de ‘vergunningsvoorwaarden’ die je moet naleven bij het gebruiken van je rijvergunning (je rijbewijs). Dit dien je formeel dus direct te melden bij de vergunningverlener (het CBR). En die mag dan dus een keuringsproces afdwingen (arts, rijtest, et cetera) en mag de geldigheid van je rijbewijs aanpassen aan de situatie. Voor het verlengen van het C-rijbewijs (vrachtwagen), die sowieso maar vijf jaar geldig is, was al een medische keuring noodzakelijk. Vink je nu bij die keuring het vakje: “ik heb een psychologische stoornis” niet aan dan pleeg je ook nog eens fraude, met alle gevolgen van dien.

Beschermende regelgeving

Uiteraard zijn wij bewust dat een strenge toelating en handhaving op het vergunningsstelsel van de rijbewijzen noodzakelijk is. We kunnen voldoende medische en psychologische redenen bedenken die de rijvaardigheid ten nadele kunnen beïnvloeden. Ook binnen het autistische spectrum, iedere autist heeft op andere vlakken en mate last van de stoornis. Maar ook een amputatie van een arm, het verlies van je zichtvermogen, suïcidaliteit, epilepsie of alcoholisme zijn zomaar een paar willekeurige zaken die van invloed kunnen zijn op jouw eigen veiligheid in het verkeer, of die van je weggebruikers. Dat er een poortwachter is die hier beleid op maakt en toeziet op naleving is geen overbodige luxe. Maar de manier waarop, de torenhoge kosten (financieel én emotioneel), de rechtsongelijkheid en de stroperigheid van het systeem zijn bijzonder fnuikend.

Vergunning om te mogen rijden
Medicatiegebruik bij autisme

Bij ons thuis zijn wij inmiddels naast alle psycho-educatie en therapieën met betrekking tot het autisme en de bijbehorende klachten ook bezig met medicatiegebruik gericht op het (al dan niet tijdelijk) beheersen van beperkingen van de stoornis. Autisme is niet te genezen, met geen enkele therapie, medicijn, gebed, inenting-ontwijking, rechtsdraaiend melkzuur of handopleggingen. Maar het is dondersgoed mogelijk om de toffe eigenschappen van de stoornis te laten groeien en de storende kanten van ASS te kunnen accepteren, te parkeren of te verminderen. Niet alleen voor de autist, maar ook voor de omgeving. Over dit proces schrijven wij in andere artikelen.

Met betrekking tot het medicijngebruik zijn gezinsleden bij ons momenteel bezig met methylfenidaat (Ritalin, Medikanet), serotonineheropnameremmers (Citalopram) en slaaphormonen (melatonine). Allemaal gerelateerd aan het autisme. Ieder medicijn blijkt verschrikkelijk helpend te zijn om als gebruiker te kunnen functioneren maar ook voor hun omgeving. De noodzaak van het gebruik van de opiaten is dan ook absoluut aanwezig. De gevolgen van het gebruik zijn dus louter positief. Beter functioneren, betere prikkelverwerking, betere stemming en beter intermenselijk contact. Maar hoe zit het dan met het autisme, medicijngebruik en rijgeschiktheid? Los trouwens van de status van metylfenidaat als harddrugs in de Opiumwet, dat laten wij nu even buiten beschouwing.

Wekelijks ritueel bij Wanderdutch.
Drugs in het verkeer

De wetgever vindt er iets van, middelengebruik in het verkeer. Alcohol en drugs zijn, om begrijpelijke redenen, per definitie verboden in het verkeer. De wegenverkeerswet (WVW), en belangrijker: de publieke opinie, is daar gelukkig onverbiddelijk over. In de wet staat echter niet letterlijk ‘drugs’ maar spreekt zij van stoffen die de rijvaardigheid beïnvloeden. Letterlijk stelt artikel 8 lid 1 van de WVW: “Het is een ieder verboden een voertuig te besturen of als bestuurder te doen besturen, terwijl hij verkeert onder zodanige invloed van een stof, waarvan hij weet of redelijkerwijs moet weten, dat het gebruik daarvan – al dan niet in combinatie met het gebruik van een andere stof – de rijvaardigheid kan verminderen, dat hij niet tot behoorlijk besturen in staat moet worden geacht“. Als je aan het slingeren bent omdat je kaneel snuift, met een fles whiskey achter de kiezen je auto start, een lachgasballon leeglurkt achter het stuur of met een, door een arts voorgeschreven, dosis Ritalin op de fiets naar school fietst maakt dus niet uit. Je weet dat de stof die je neemt invloed kan hebben op je rijvaardigheid: dus het is verboden.

Uitzonderingen

Zonder al te diep in de wetten te duiken zijn er gelukkig uitzonderingen mogelijk op de voornoemde wet. Op advies van de Gezondheidsraad, specialisten en/of uitgebreid wetenschappelijk onderzoek kunnen, onder omstandigheden, uitzonderingen worden gegeven. Medicijnen zijn bijvoorbeeld in de wetgeving onderverdeeld in drie categorieën: I, II en III. Oplopend van geen of weinig negatieve invloed op de rijvaardigheid tot ernstig of potentieel gevaarlijke invloed. Aan de categorieën zijn vervolgens weer maatregelen met betrekking tot de rijvaardigheid verbonden (zoals geen beperkingen tot een rijontzegging). De door ons gebruikte medicijnen vallen, vooralsnog, onder categorie I (melatonine is overigens niet gecategoriseerd). Maar worden alleen vrijgesteld van de eisen voor het CBR (vanuit de Regeling eisen geschiktheid 2000, als bijvoorbeeld Ritalin wordt voorgeschreven bij ADHD, en niet bij autisme.

Woud aan regels

Ondanks de relatief oppervlakkige samenvatting die wij hierboven geven van de bestaande wet- en regelgevingen zien wij dat het best ingewikkeld kan worden. Naast alle processen die sowieso al aanwezig zijn in ons gezin rond diagnostiek, onderzoeken, therapieën, medische vergoedingen, hulpverlening, acceptatie en ga zo maar door komen er ook praktische zaken aan de orde. Mag ik nog wel auto rijden? Mag mijn kind nog wel naar school op de fiets? Wat als ik een aanrijding krijg, of ik in een alcohol-/drugscontrole terecht kom? Wat voor gevolg heeft dit voor mijn werk of de toekomst van onze kinderen? Overtreed ik de vergunningsvoorwaarden van mijn rijbewijs, of zelfs de Opiumwet? Ben ik de Wegenverkeerswet aan het negeren of maak ik me zelfs strafbaar volgens het Wetboek van Strafrecht? Wat als ik naar het buitenland ga met de opiaten? Opzet is absoluut niet aanwezig. Wij willen alleen maar het beste voor onszelf, ons gezin en de maatschappij. Maar we willen ook blijven functioneren zoals wij dat al jaren gewoon doen.

Wetgeving
Wetswijziging

Gelukkig staan veel burgers, belangenbehartigers en bewindslieden inmiddels op de barricaden om politiek, wetgevers en het Centraal Bureau van Rijvaardigheid te laten bewegen in de juiste, helpende en toch veilige richting. Vandaag bijvoorbeeld kwam het NVA, de Nederlandse Vereniging voor Autisme, met het geweldige bericht naar buiten dat er inmiddels, mede dankzij hun inzet, een wetswijziging heeft plaatsgevonden in de Regeling eisen geschiktheid 2000 met betrekking tot medicatie gebruik. Sinds 2017 namelijk kan de politie op straat, naast een voorlopig ademonderzoek voor alcohol, ook een speekseltest afnemen om de mogelijke aanwezigheid van meerdere verdovende middelen aan te tonen. Die (voorlopige) test maakt echter geen onderscheid tussen speed en Ritalin, met alle juridische gevolgen van dien. Vanaf 23 november 2019 is de regelgeving gewijzigd en kan, onder andere, ook de voorgeschreven metylfenidaat bij autisme worden gezien als een vrijstellingsgrond voor een rijontzegging.

De toekomst

Samenvattend zien wij dat de strenge regelgeving een functie heeft. Het beschermt ons allemaal op een collectieve wijze. Dat hierin ruimte voor nuance of maatwerk moet zijn blijkt wel. Niet iedere autist is hetzelfde of neem op dezelfde wijze deel aan het verkeer. Ook het gebruik van medicijnen heeft niet per definitie een slechte, of überhaupt een, invloed op de rijvaardigheid. Schrijven wij iedereen met een (helpende) diagnose direct af als tweederangs burgers die geen auto kunnen rijden? Of passen wij de wetten aan om een minder zwart-witte benadering te creëren? De eerste stappen zijn in ieder geval gezet. Meer bekendheid van autisme bij de maatschappij, wetgevers en -handhavers is al een mooie eerste stap, de helpende werking van medicijngebruik (in het verkeersgebruik) kan een tweede zijn.

Twintig jaar lang, zonder schade, op zeer intensieve wijze deelnemen aan het verkeer mét een (verborgen) stoornis. Ben je dan ongeschikt om aan het verkeer deel te nemen? De wetenschap, na de diagnose, dat er een stoornis blijkt te zijn is volgens het CBR in ieder geval aanleiding om aan de rijvaardigheid te kunnen twijfelen. Alleen al het verplichte medische onderzoek kost al 400 euro aan opleggingskosten met mogelijk nog ruim 200 euro aan kosten voor een rijvaardigheidsonderzoek. Dit allemaal naast de kosten die het verlengen van je rijbewijs vervolgens kost. Ieder een, drie of vijf, in plaats van de reguliere tien, jaar mag je weer opnieuw door de molen van onafhankelijke artsen, blootleggen van je medische geschiedenis en opentrekken van je portemonnee (voor een gezondheidsverklaring en bijbehorende keuring ben je al minimaal 150 euro kwijt, los van je foto en rijbewijs).

Een nobele taak dus voor organisaties als de NVA om op te komen voor de belangen van autistisch Nederland. Herzie het systeem van vergunningverlening rond rijbewijzen en houdt daarbij rekening met de ontwikkelde kennis en ervaringen met betrekking tot de stoornis en het bijbehorende medicijngebruik. En CBR, get your shit together. Vier maanden wachttijd voor het behandelen van een gezondheidsverklaring is niet van deze tijd…

Wat is jouw ervaring of mening met betrekking tot autisme, medicijngebruik en rijgeschiktheid?

Thijs

Weet overal veel van af. Doet iets met veiligheid en nog wat dingen. Is thuis in IVK, RIS, GGP, BHV, ASS, KFOR, IPA etc. Amateurornitoloog met een Daf 46. Heeft een ongebruikt sporthart. Niet religieus baarddragend.

5 thoughts on “Autisme, medicijngebruik en rijgeschiktheid

  1. mariimma says:

    Ik vind het een interessante invalshoek, altijd weer, om de wet centraal te stellen in dit soort keuzes.
    Die wetten hebben immers een functie: het zijn regels en afspraken die ertoe leiden dat het “zo allemaal een beetje goed gaat”. Deze wetten bijvoorbeeld, zorgen ervoor dat mensen elkaar niet doodrijden.

    Je kunt dus ook niet naar de wet kijken, naar wat de medicatie doet (de bijsluiter!) en daaruit je conclusies trekken.

    Zo rijd ik sinds ik me verdiept heb in de stikstofproblematiek, niet harder (en vaak zachter) dan 100 kilometer per uur. Ik word links en rechts ingehaald. Blijkbaar is er een wet voor nodig om mensen verantwoordelijkheid te laten nemen. Jammer vind ik dat!

    Beantwoorden
    1. Thijs says:

      Ik vraag me af of mensen echt de bijsluiters goed lezen, of alleen maar zien wat ze willen zien. Overigens staat in de meeste bijsluiters dat de medicatie de rijvaardigheid kán beïnvloeden… dat de medicatie valt onder verboden middelen voor de wegenverkeerswet (artikel 8) zegt die bijsluiter dan weer niet. Gezond verstand en wat onderzoek zijn dus onontbeerlijk.

      Leuke site heb je trouwens. Ik ben je gaan volgen (en je staat inmiddels ook op onze ‘inspiratie’ pagina).

      Beantwoorden
      1. mariimma says:

        Gezond verstand is altijd handig! 😉

        Bedankt voor je compliment, ik had jullie site ook nog niet zo lang geleden gevonden en toegevoegd aan mijn feed. Insgelijks, dus!

        Beantwoorden
  2. geldistijd says:

    Ik herken het gedoe van CBR, ik leef met jullie mee! Ik was op mijn 18de zo eerlijk om aan te geven dat ik een hartruis had (operatief verholpen op mijn 10de). En nu moet ik elke 10 jaar door de keuringsmolen. Het ergste was dat het CBR 6 weken nodig had om mijn formulieren te keuren, om na 6 weken mij goed te keuren, maar met een hoop medische fouten in de brief.
    Dit jaar ging de keuring een stuk sneller. Ik denk dat ik geluk heb gehad, ze zullen me versneld hebben doorgelaten om de rest van de chaos weg te kunnen werken.

    Beantwoorden
    1. Thijs says:

      En dat siert je, die eerlijkheid. Maar eerlijkheid wordt hierin niet altijd beloond lees ik in je reactie. Gelukkig hadden ze de geldigheid niet ingekort… Sterkte met het springen door de juridische hoepels. Hopelijk gaan ze ook aan jouw proces eens wat herzien.

      Beantwoorden

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.